Όταν η τέχνη συναντά την τεχνολογία

Η τελευταία δεκαετία έχει αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη νέων μορφών τέχνης και έχει οδηγήσει σε νέες τάσεις στις εικαστικές τέχνες. Η τεχνολογία εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και είναι ο παράγοντας που φέρει την αλλαγή: αλλάζει τον τρόπο που ζούμε τη ζωή μας, μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας, ακόμη και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την ανθρώπινη υπόσταση. Αυτό το γεγονός δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει τον ίδιο τον τρόπο που κάνουμε τέχνη. Δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει τις μεθόδους έκφρασης των καλλιτεχνών. Νέες μορφές τέχνης έχουν εμφανιστεί με τα χρόνια, όπως για παράδειγμα η videoart, και μαζί με αυτές νέες δυναμικές. Οι δυνατότητες είναι αμέτρητες και έγκεινται στον τρόπο που θα αποφασίσει ο καλλιτέχνης να εκφραστεί, ιδιαίτερα μέσα από τη χρήση των νέων τεχνολογιών.

Η Ζoe Philpott, διαδραστική αφηγήτρια και δημιουργός της Ada.Ada.Ada, όσον αφορά το 2016 στον τομέα της τέχνης φαίνεται να προβλέπει ως επικρατούσα τάση την δημιουργικότητα σε συνδυασμό με την τεχνολογία. Το ζεύγος αυτό φαίνεται να γίνεται ολοένα και πιο mainstream, σε σημείο που ο καθένας θα μπορεί να το κάνει.

Ένα παράδειγμα των τελευταίων ετών είναι οι Rimini Protokoll, μια ομάδα που ξεκίνησε με τους Helgard Haug, Stefan Kaegi και Daniel Wetzel. Πρόκειται για ένα γκρουπ συγγραφέων, σκηνοθετών και σχεδιαστών ήχου/βίντεο/stages που σχετίζονται με το θέατρο, τη ζωντανή τέχνη , τα ραδιοφωνικά έργα και τις εγκαταστάσεις. Συχνά αναφέρονται ως εφευρέτες ενός νέου κύματος, του ντοκιμαντέρ θεάτρου. Μέλημα τους είναι να εξερευνούν την εκδοχή του θεάτρου όπου οι καλλιτέχνες δεν είναι ηθοποιοί, αλλά επαγγελματίες στον ρολό που καλούνται να παίξουν. Πρόκειται δηλαδή για επαγγελματίες του θεάτρου της ζωής.

Έτσι, η ομάδα αυτή αντί να παρουσιάσει φορείς που εκτελούν τους χαρακτήρες ως μέρη του έργου που παίζουν, δηλαδή ηθοποιούς που υποδύονται τον εκάστου ρολό, ακολούθου μια διαφορετική οδό. Επιλέγουν ανθρώπους που βρίσκουν μέσα από περίτεχνες διαδικασίες έρευνας και κάστινγκ, γύρω από τους οποιους αναπτύσσουν τις θεατρικές παραστάσεις σύμφωνα με τις ικανότητες και τις δεξιότητες που αυτοί οι άνθρωποι διαθέτουν. Οι ερασιτέχνες καλούνται να παρουσιάσουν πειστικά και εντονα τους εαυτούς τους μπροστά από ένα εθνικού θεάτρου κοινό, που έχει συνηθίσει να παρακολουθεί το τέλειο ψεύτικο αντί της ατελούς πραγματικότητας.

“Οι Rimini Protokoll φέρνουν πραγματική ζωή στη σκηνή”, αναφέρει η γερμανική εφημερίδα Frankfurter Rundschau, "με έναν τρόπο που καμία άλλη μορφή θεάτρου δεν ήταν σε θέση. Η αλάνθαστη δύναμη αυτών των παραστάσεων βρίσκεται πάνω απ 'όλα στο γεγονός ότι παρά την εγγύτητα στα πρόσωπα τα οποία απεικονίζουν, ένα ρήγμα εμφανίζεται μεταξύ του ρόλου και της προσωπικότητας, και μαζί με αυτό η συνειδητοποίηση του κινδύνου, ότι η ζωή θα μπορούσε να κερδίσει το πάνω χέρι, και το θέατρο θα μπορούσε να χάσει τον έλεγχο πάνω στον εαυτό του".

Έχουν κληθεί δύο φορές στο Berliner Theatertreffen, ένα από τα πιο σημαντικά φεστιβάλ της Γερμανίας στο οποίο συναντώνται οι 10 καλύτερες παραστάσεις της Αυστρίας, της Ελβετίας και της Γερμανίας. Από το 2003 τα έργα τους συχνά λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο μεγάλων εθνικών θεάτρων όπως το Burgtheater ή Schauspielhaus της Βιέννης στη Ζυρίχη. Πρόσφατα η κορυφαία ευρωπαϊκή ομάδα Rimini Protokoll, έστησε και στην ελληνική πρωτεύουσα το Situation Rooms. Πρόκειται για ένα ζωντανό και άκρως πολιτικοποιημένο βιντεοπαιχνίδι. Οι πρωταγωνιστές είναι 20 άνθρωποι από διάφορες ηπείρους, των οποίων η ζωή έχει διαμορφωθεί από την παρουσία όπλων. Ο χώρος που αναπαριστά το κινηματογραφικό σκηνικό αντιστοιχεί στην παγκοσμιοποιημένη αυτοκρατορία των όπλων, των εξουσιαστών και των προσφύγων. Οι θεατές μέσα από τις ατομικές κάμερες και τα ακουστικά τους ακλουθούν την αφήγηση ενός ανθρώπου, η οποία αντιστοιχεί στην ιστορία του. Έτσι για 90 λεπτά ζουν τις ζωές αυτών των ανθρώπων. Το κοινό εισχωρεί βαθύτερα στο δαιδαλώδες κινηματογραφικό σκηνικό το οποίο καταγράφεται ταυτόχρονα από πολλαπλές οπτικές γωνίες, κι ο θεατής γίνεται τμήμα του γυρίσματος.

Promo video του Situation Rooms Των Rimini Protokoll

Ο αντίκτυπος της τεχνολογικής επανάστασης έχει αλλάξει πολυποίκιλα τη ζωή μας, και αυτή η αλλαγή είναι πολύ εμφανής ακόμα και στο πως αντιλαμβανόμαστε την τέχνη, όπως τονίζει η Guneeta Chadha, επικεφαλής του τμήματος Καλών Τεχνών της Ινδίας και του «Κολεγίου για Κορίτσια» στο Τσαντιγκάρ. Η λέξη τέχνη έχει διευρυνθεί δραματικά, συμπεριλαμβάνοντας την τέχνη πέρα από τα πλαίσια του καμβά και του χαρτιού. Οι καλλιτέχνες πειραματίζονται παίζοντας με τα όρια της δημιουργικότητας. Τα νέα μέσα φέρνουν νέες μορφές τέχνης όπως τους πίνακες ζωγραφικής μέσω υπολογιστή, τις εγκαταστάσεις, την τέχνη της γης, την τέχνη του σώματος, τα έργα τέχνης σε δρόμους, την ψηφιακή φωτογραφία, τη μεικτή τεχνική. Οι καλλιτέχνες κάνουν πειράματα με όλα τα είδη των αχρείαστων υλικών, για τη δημιουργία νέων έργων τέχνης.

Η παγκόσμια σχολή εικαστικών επιστημών (School of Visual Arts) φιλοξενεί μία νέα έκθεση του τελειόφοιτου της Dan Halm, η οποία εξερευνά την σχέση μεταξύ τέχνης και χορού. Ο ευφάνταστος τίτλος της “FiveSixSevenEight” δίνει το γνωστό τρόπο μέτρησης των χορευτικών βημάτων. Για την έκθεση αυτή συνεργάστηκαν φωτογράφοι και video artists μεταξύ άλλων. Σε συνέντευξη από την ίδια την σχολή του, μιλεί για το έργο του και την έμπνευση του.

“Σκέφτηκα τι θα μπορούσε να είναι πιο κατάλληλο από το να κοιτάς στη διασταύρωση του χορού με τη τέχνη και πως αυτές οι δυο μορφές τέχνης ομορφαίνουν η μια την άλλη και υπηρετούν ως έμπνευση για τη παραγωγή δουλειάς. Σε κάποιες περιπτώσεις ο χορός ενημερώνει τη δημιουργική τέχνη απευθείας και σε άλλες εξυπηρετεί ως το επικείμενο θέμα ή η μούσα του καλλιτέχνη. Ήθελα να σιγουρέψω ότι η έκθεση θα εκφράσει και τις δύο αυτές πλευρές ξεκάθαρα.”

Η συμπόρευση διαφορετικών μορφών έκφρασης ήταν και εδώ εμφανής. Μιλώντας για το πώς συνεργάστηκαν οι επιμέρους τέχνες για να πετύχει το αποτέλεσμα της έκθεσης του, τονίζει πως ήθελε τολμηρές επιλογές που θα τόνιζαν το έργο τόσο της τέχνης όσο και του χορού. Ενώ η περισσότερη δουλειά που παρουσιάστηκε στο σόου είναι φωτογραφίες με τον κάθε καλλιτέχνη να έχει μια οπτική που είναι δική του, την ίδια στιγμή αυτές συνυπάρχουν με βίντεο, έργα κεραμικής αλλά και γλυπτικής.

“Η πρόσληψη των καλλιτεχνών δίνει στους θεατές μία εσωτερική ματιά στο μπαλέτο και στο μοντέρνο χορό . Η σειρά με εικόνες του Nir Arieli αντιμετωπίζει τον εικαστικό διάλογο μεταξύ της φωτογραφίας και του χορού. Η εγγενής δύναμη του φωτογράφου βρίσκεται στην ικανότητα του να απαθανατίζει μια μοναδική στιγμή , ενώ ο χορός αιχμαλωτίζει μια σειρά κινήσεων. Ο Arieli συνδυάζει τις δυο μορφές τέχνης απρόσκοπτα, τοποθετώντας φωτογραφικές εικόνες που αφήνουν το θεατή να αναλογιστεί τη ποικιλία των κινήσεων από τους χορευτές και την προσφάτως δημιουργημένη αφηρημένη τέχνη. Η σειρά φωτογραφιών του Tad Beck «Double Document» ερευνά τη σχέση ανάμεσα στην παράσταση και την αφηρημένη τέχνη . Ο Beck φωτογράφησε χορευτές, χορογράφους και performers που είτε αυτοσχεδίαζαν είτε χορογραφούσαν κινήσεις τυπικές στην προσέγγιση τους. Στη συνέχεια διάλεξε εικόνες που τις τοποθέτησε στο πάτωμα και τα υποκείμενα εκτέλεσαν ξανά τη κίνηση απευθείας πάνω στη φωτογραφική εκτύπωση, καταστρέφοντας την. Αυτές οι εκτυπώσεις έπειτα επαναφωτογραφίζονταν και αναδείκνυαν την κίνηση με δυο τρόπους : πρώτα ως άμεση αναπαράσταση και δεύτερον ως γλυπτό αντίγραφο.” Φτάνουμε έτσι να μιλάμε για συγκερασμό πολλαπλών φωτογραφικών στιγμών σε μια εικόνα.

[if gte vml 1]><v:shapetype id="_x0000_t75" coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" filled="f" stroked="f"> <v:stroke joinstyle="miter"></v:stroke> <v:formulas> <v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"></v:f> <v:f eqn="sum @0 1 0"></v:f> <v:f eqn="sum 0 0 @1"></v:f> <v:f eqn="prod @2 1 2"></v:f> <v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"></v:f> <v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"></v:f> <v:f eqn="sum @0 0 1"></v:f> <v:f eqn="prod @6 1 2"></v:f> <v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"></v:f> <v:f eqn="sum @8 21600 0"></v:f> <v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"></v:f> <v:f eqn="sum @10 21600 0"></v:f> </v:formulas> <v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"></v:path> <o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"></o:lock> </v:shapetype><v:shape id="_x0000_i1025" type="#_x0000_t75" style='width:225pt; height:225pt'> <v:imagedata src="file:///C:\Users\user\AppData\Local\Temp\msohtml1\01\clip_image001.gif" o:title=""></v:imagedata> </v:shape><![endif][if !vml][endif]

Μερικά από τα πιο ειδικευμένα άτομα στον γραφιστικό και ψηφιακό σχεδιασμό, στην εικονογράφηση, την δημιουργική διεύθυνση, τη διαφήμιση και τη φωτογραφία που μίλησαν στο «digital arts online», συμφωνούν στο ότι νέες μορφές και λειτουργίες τείνουν να ενεργοποιηθεί από τις νέες τεχνολογίες. “Νέα υλικά που θα επιτρέψουν να δημιουργήσουμε πράγματα που δεν μπορούσαμε να κάνουμε πριν.” Ο συνιδρυτής του δημιουργικού στούντιο «Territory» που ειδικεύεται στον ψηφιακό και γραφικό σχεδιασμό David Sheldon-Hicks, μιλώντας για τις βλέψεις του ως διευθυντής δημιουργικού τμήματος καταλήγει κι αυτός στην σημασία της συνύπαρξης του κλασικού με τις ψηφιακές τεχνολογίες. "Ελπίζω ότι μπορούμε να συνδυάζουν την παραδοσιακή αναλογική τεχνική με νέα ψηφιακά εργαλεία και τεχνολογίες με ενδιαφέροντες τρόπους. Η σύγκρουση αυτών των δύο κόσμων δημιουργεί πάντα ενδιαφέροντα αποτελέσματα."

“Oscilatte”

Ένα computer animation από την computer artist Daniel Sierra